با توجه به پرواز موشک های ایران در ارتفاع بسیار پایین رادار کشتی ها در بهترین حالت از حدود 30 کیلومتری امکان رؤیت این موشک ها را خواهد داشت و در اینصورت با توجه به سرعت موشک نور، دشمن تنها حدود 98 تا 110 ثانیه زمان برای واکنش خواهد داشت.

نوار ساحلی کشورمان در جنوب که حدود 4900 کیلومتر طول دارد در صورت بروز یک تهدید نظامی بهترین فضا برای تجاور مستقیم دشمن فرامنطقه ای بدون نیاز به خاک کشورهای همسایه است. از اینرور حفاظت کامل از این مرز گسترده از جنبه های مختلف آن بسیار ضروری و به قول معروف از نان شب واجب تر است.

برای افزایش آمادگی نیروهای عملیاتی در این عرصه هر ساله رزمایش هایی با حضور واحدهای مختلف نیروی دریایی برگزار شده و در آن آخرین راهکنش ها(تاکتیک ها) و تجهیزات جدید آزمایش شده و نتایج مورد بررسی قرار می گیرد.

یکی از جدیدترین این اقدامات، افتتاح جدیدترین منطقه دریایی سپاه پاسداران به نام «امام محمد باقر(ع)» در غرب تنگه هرمز و در سواحل خلیج فارس در بندرلنگه بود. پنجمین منطقه دریایی سپاه آنطور که از سوی فرمانده نیروی دریایی اعلام شد، قرار است از نقطه انتهایی جزیره قشم به اضافه منطقه جزایر نازعات تا غرب جزیره کیش را تحت کنترل خود قرار دهد و در حقیقت این مناطق، محدوده عملیاتی جدیدترین منطقه دریایی سپاه خواهد بود.

جزایر نازعات به مجموعه چهار جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی و جزیره سیری گفته می شود.

اما در کنار این منطقه مهم نظامی که اقدامی تاکتیکی و استراتژیک برای حفاظت از یک منطقه مهم و حیاتی در خلیج فارس است، اقدامات دیگری نیز صورت گرفته که کمتر مورد توجه رسانه بوده است. نظر به اهمیت این اقدامات و تکمیل فعالیتهای مربوط به حفاظت از تنگه هرمز به کمک این استراتژی ها، تحلیلی گذرا از اقدامات مهم نیروی دریایی ارتش برای حفاظت از منافع نظام اسلامی در این محدوده ارائه خواهد شد تا اهمیت افتتاح منطقه پنجم دریایی سپاه، با بررسی این اقدامات، عزم ایران در مراقبت از این منطقه را بهتر نشان دهد.

در سال های اخیر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور پررنگ و کاملاً موثری در آبهای آزاد داشته است که مأموریت عبور از کانال سوئز توسط ناوگروه های اعزامی و حضور زیردریایی یونس در این میان شاخص هستند.

در این مأموریت ها از ناو 62 ساله شهید نقدی که توسط کارخانجات نیروی دریایی تماماً بازسازی و بهسازی شده و به جای چند توپ سابق به موشک های دوربرد نور مجهز شده تا ناوشکن(ناو محافظ) 3 ساله جماران که توسط متخصصان داخلی طراحی، ساخته و تجهیز شده شرکت نموده و وجوه مختلف توانمندی های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که روز به روز به سمت راهبردی تر شدن حرکت می کند را به جهان نشان دادند.

برای حفاظت از این منطقه مهم، جدا از شناورهای خودی که مجهز به تسلیحات گوناگونی برای درگیری با واحدهای سطحی، هوایی و دریایی دشمن هستند، باید واحدهای موشکی با مأموریت ضدکشتی در ساحل نیز گشترش یافته و در مواقع لازم به ایفای نقش بپردازند. با توجه به اینکه هزینه تولید و عملیاتی نمودن این واحدها مناسب است و مهمتر از آن با پنهانکاری بالا و به صورت دائم قابلیت عمل دارند از اینرو توسعه چنین آتشبارهایی در کنار ساخت و تجهیز واحدهای شناور به موشک های دوربرد از چند سال پیش در دستور کار بوده است.

هواناو مجهز شده به موشک دوربرد نور

در واقع ضمن افزایش کمی و کیفی یگان های شناور بخشی از مأموریت های ضدکشتی هم به این سامانه های ساحلی محول می شود. یگان های پدافند ساحلی ایران در هر دو نیروی دریایی ارتش و سپاه تشکیل شده و آماده خدمت هستند.


پرتابگرهای خوداتکای ساحلی

یکی از جنبه های حفاظت نظامی بحث پدافند ساحلی دوربرد علیه شناورهای دشمن است که قصد نزدیک شدن به ساحل را دارند. برای این کار سامانه های زمینی برای شلیک موشک های ضدکشتی توسعه یافته اند.

این آتشبارها که در جدیدترین نمونه با نام سامانه ولایت معرفی شده است شامل پرتابگر دوتایی دارای رادار، پرتابگر سه تایی و سامانه کنترل و فرماندهی است.

با بهره مندی از این اجزاء، آتشبارهای پدافند ساحلی به سامانه هایی خوداتکا تبدیل شده اند که ضمن ارتباط با مرکز فرماندهی عملیات نیروی دریایی در کشف و شناسایی اهداف و سپس درگیری با آنها نیازی به سامانه های هوایی، دریایی و زمینی دیگر ندارند به خصوص با توجه به اینکه ممکن است فاصله سامانه های مذکور دور از آتشبار بوده و در شرایطی از نبرد امکان برقراری ارتباط مؤثر با آتشبار را از دست بدهند، خوداتکا بودن این واحدها باعث حفظ کارایی رزمی آنها می شود هر چند که داده های دریافتی از سایر سامانه ها برای اطلاع بهتر از وضعیت منطقه جنگی هم در این آتشبارها استفاده می شود.

پرتابگر دوتایی با رادار در سامانه ولایت

گردان بودن سکوهای پرتاب که می تواند شعاع وسیعی از ساحل را کنترل کند، وجود شبکه ارتباطی میان آتشبارها که امکان ردیابی و تخصیص اهداف چندگانه و مدیریت یکپارچه و همزمان بین آنها را فراهم می کند، از ویژگی های این سامانه های موشکی است.

افزایش انعطاف پذیری، بالا رفتن ضریب امنیتی برای نیروهای عمل کننده خودی، شناسایی اهداف بزرگ و کوچک دریایی و انهدام همزمان آنها در فواصل دور و نزدیک و در سریعترین زمان ممکن را می توان از دیگر ویژگی این سامانه های موشکی بیان کرد.

در واقع علاوه بر شرایط فرضی که امکان خروج شناورهای خودی از اسکله ها نباشد ، یا اگر زمان کافی برای رسیدن واحدهای شناور به منطقه درگیری نباشد آتشبارها از منطقه اختفای خود خارج شده و وارد عمل می شوند. البته باید در نظر داشت در مواردی که منطقه ای هم توسط شناورها و هم با سامانه ساحلی قابل پوشش باشد با توجه به اینکه سرعت حرکت این آتشبارهای مستقر روی کامیون در خشکی بسیار بیشتر از عمده شناورهای موشک انداز در دریا است در صورت لزوم استقرار سریع سامانه موشکی در آن منطقه، آتشبارهای ساحلی می توانند سریعتر از شناورها به منطقه رسیده و در محدوده برد سلاح خود پوشش موشکی برقرار کنند.

در صورت استفاده از موشک نور با برد 120 تا 170 کیلومتر، حداقل 6 تا 8 آتشبار و در صورت بکارگیری موشک جدید قادر با برد بیش از 200 کیلومتر، حداقل 5 آتشبار برای پوشش مرزهای جنوبی کشورمان لازم است.

با استقرار این سامانه ها در سواحل و جزایر جنوبی کشورمان محدوده بسیار زیادی از آب های خلیج همیشه فارس و دریای عمان و در برخی مناطق تا سواحل جنوب خلیج فارس در برد موشک های ایرانی قرار گرفته است. ضمن اینکه باید یاد آوری کرد موشک قادر، قادر به هدف قرار دادن تأسیسات ساحلی دشمن علاوه بر شناورهای آن است.

شلیک موشک قادر از عمق خاک کشور

البته برد بالای این موشک ها موجب فراهم شدن امکان استقرار پرتابگرها در عمق خاک خودی و در نتیجه کاهش احتمال شناسایی شدن توسط دشمن، فضای بیشتر برای تغییر مکان پس از اجرای یک عملیات و چندین شلیک می شود که اینکار با توجه به افزایش امکان رؤیت سامانه توسط دشمن پس از اجرای عملیات و جلوگیری از ضربه متقابل دشمن به آن لازم به نظر می رسد.

بنابراین در شرایطی که به هر دلیلی امکان پوشش بخشی از دریا با شناورها ممکن نباشد سامانه های خوداتکای زمینی با استقرار در عمق یا ساحل، نقطه اتکای مطمئنی برای باقی ماندن خطوط دفاعی تا فواصل دور هستند.

منابع نظامی آمریکا در دهه 90 احتمال اصابت به هدف موشک های کروز ضد کشتی سی-802 را به ناوهای خود حدود 85 درصد و بعد از موشک های کی-اچ-31 و کی-اچ-41 روسی آن را خطرناکترین تهدید موشکی کروز علیه خود اعلام کرده بودند.

با توجه به همرده بودن موشک های نور با آن موشک و در نظر گرفتن ارتقاهای بومی روی آن از جمله استفاده از سامانه راداری مقاوم در برابر جنگ الکترونیک و دستیابی به پوشش های جاذب امواج رادار می توان نتیجه گرفت که موشک های نور و قادر امروزه نیز تهدیدات کاملاً خطرناکی برای ناوهای جدید دشمن بوده و طبق اعلام وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح احتمال اصابت به هدف برای موشک نور بالغ بر 90 درصد است.

با توجه به پرواز این موشک ها در ارتفاع بسیار پایین رادار کشتی ها به طور مستقل و در بهترین حالت از نظر کشف اهداف با سطح مقطع راداری کم از حدود 30 کیلومتری(با توجه به انحنای کره زمین) امکان رؤیت این موشک ها را خواهد داشت و در اینصورت با توجه به سرعت موشک نور که بین 0.8 تا 0.9 ماخ(272 تا 306 متر بر ثانیه در سطح دریا) است، دشمن تنها حدود 98 تا 110 ثانیه زمان برای واکنش خواهد داشت.

شلیک موشک نور از سامانه ساحل به دریا؛ پرتابگر جلویی سه فروندی و عقبی دوتایی با رادار است

موشک نور با طول 6.383 متر که 1.238 متر آن مربوط به موتور راکتی اولیه است، 715 کیلوگرم جرم داشته که 155 کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی نفوذگر نیمه زرهی بکارگرفته شده است.

در سامانه ساحلی دربردارنده موشک نور، برد رادار که در باند X کار می کند بالغ بر 210 کیلومتر بوده و چهار پرتابگر سه فروندی با اطلاعات آن تغذیه می شوند. این سامانه توانایی کارکرن در دمای 25- تا 60+ را دارد.

در سامانه موشکی ضدکشتی ولایت نیز که موشک قادر از آن پرتاب می شود کارایی سامانه ها به مراتب بهتر از نمونه معرفی شده است. طول موشک قادر بین 6.75 تا 7.6 متر بوده و با جرمی بین 750 تا 850 کیلوگرم از سرجنگی قدرتمندی که جرم آن 165 تا 185 کیلوگرم تخمین زده می شود برخوردار است.

این موشک در آزمایشی با سرجنگی به قدرت یک ششم میزان اصلی، موفق به غرق کردن یک شناور 63 متری شده است که نام قادر را برازنده آن نشان می دهد. حرکت در ارتفاع پایین، سرعت بالا و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک دشمن از ویژگی های این موشک است که قرار است روی شناورهای نیروی دریایی ارتش نیز بکار گرفته شود.

محدودههای پوشش سامانه ولایت با موشک قادر

این سامانه های خوداتکای ساحلی می توانند هر کدام با چند هدف درگیر شده و در فضای نبرد نامتقارن به مقابله مناسب با کمیت نیروهای دشمن بپردازند. همچنین چند سامانه نیز می توانند به سمت یک هدف شلیک کنند. در اینصورت توان پدافندی دشمن در چند جهت پخش شده و احتمال رسیدن موشک های شلیک شده به هدف بیشتر و احتمال انهدام تعدادی از موشک ها توسط سامانه های دشمن کمتر می شود.

ترکیب هوشمندانه سامانه های موشکی ساحل به دریا با شناورهای مختلف که به موشک های دوربرد و قدرتمند تجهیز شده اند خطوط دفاعی مستحکم و در عین حال پخش شده در خاک و آب را شکل می دهند که ضمن ایجاد توازن قوا با دشمن پرتعداد با درصد موفقیت بالایی در صورت بروز درگیری، شناورهای دشمن را به قعر آب ها خواهد فرستاد.

شناور موشک انداز در منطقه پنجم دریایی سپاه

از سوی دیگر به گفته فرمانده کل سپاه پاسداران، با توجه به نوع ماموریت منطقه پنجم دریایی سپاه، بیشترین استعداد تفنگداران دریایی سپاه برای دفاع و پدافند در این جزایر مسقر میشوند. تفنگداران دریایی از جمله زبدهترین و کارآمدترین نیروهای در اختیار سپاه پاسداران هستند که حضور انبوه آنها در این منطقه دریایی میتواند حامل پیامهای مهمی باشد.

این استعداد در کنار شناورهای موشک انداز سپاه که منابع غربی از آنها به عنوان زنبورهای سرخ یاد می کنند باعث خواهد شد در کنار تاکتیک مناسبی که سپاه و ارتش برای حفاظت از منافع و جزایر ایرانی در نظر گرفته اند، تجهیزات مورد نیاز برای اجرای طرح های غافلگیرانه و ضربتی نیز فراهم باشد.

منبع: گروه دفاع و امنیت مشرق